تا همین چند دهه قبل، شغل کارمندی موقعیت ویژه‌ای بود که افراد زیادی به دنبال دستیابی به آن بودند. اما در چند سال گذشته و با افزایش نرخ تورم و فشارهای اقتصادی، حقوق کارمندی دیگر پاسخگوی بسیاری از نیازهای خانواده‌ها نیست. همین مسئله باعث شده مزد ماهیانه کارمندان و کارگران که تحت عنوان «حقوق و دستمزد وزارت کار» معرفی میشود؛ محل بحث و مناقشه بسیاری باشد.
بر اساس تورم سالانه و شرایط اقتصادی، هر ساله حقوق وزارت کار مقداری افزایش می‌یابد. اما بسیاری از کارشناسان معتقدند این افزایش حقوق همچنان برای گذران زندگی کارمندان و کارگران کافی نیست. این امر در حالی است که برخی از واحدهای خصوصی، از پرداخت همین حقوق حداقلی به کارکنان نیز خودداری می‌کنند. در این مقاله جاب ویژن در مورد قانون وزارت کار در مورد حقوق پایه کارگران و نحوه محاسبه حقوق وزارت کار صحبت می‌کنیم. همین طور در مورد نحوه افزایش حقوق در هر سال و پیش بینی برای حقوق سال آینده نیز توضیحاتی ارائه خواهیم داد. در ادامه با ما همراه باشید.
حقوق وزارت کار چگونه محاسبه میشود؟
هر سال در لایحه بودجه، دولت موظف است مقدار افزایش حقوق کارمندان دولت را اعلام کند و در صورت تصویب مجلس، این مبلغ در فیش حقوقی کارمندان دولت اعمال خواهد شد. معمولا همین میزان افزایش برای حقوق کارگر نیز در نظر گرفته میشود؛ اما این رقم ابتدا باید در شورای عالی کار تصویب شود.
شورای عالی کار متشکل از نمایندگان سه گروه کارگران، کارفرمایان و دولت است و در این شورا، حق و حقوق کارگران و میزان حقوق وزارت کار مورد بررسی قرار می‌گیرد. مبلغی که در این شورا به تصویب برسد؛ حقوق پایه یا حداقل میزان حقوقی است که باید توسط کارفرما به کارگر پرداخت شود.
البته در حقوق پرداختی، به غیر از مبلغ پایه، مزایایی مانند حق مسکن، حق خواروبار، حق اولاد و پایه سنوات هم در نظر گرفته شده است که پرداخت آنها به کارگر ضروری هستند.
«لازم به ذکر است که در قانون کار، کارمندان بخش خصوصی هم کارگر محسوب می‌شوند.»
بنابراین به غیر از صاحبان مشاغل آزاد، بقیه مشاغل از این قانون تبعیت می‌کنند. البته دولت و برخی نهادهای دیگر، قوانین دیگری هم دارند که بر حقوق آنها تاثیرگذار است.
برای محاسبه حقوق وزارت کار، حداقل حقوق روزانه را محاسبه می‌کنند. در قانون کار، ۴۴ ساعت کار هفتگی اجباری است و بیشتر از آن به عنوان اضافه کار محسوب میشود. بر این اساس بسیاری از سازمان‌ها به‌جای شش روز با هفت ساعت و بیست دقیقه کار، ترجیح می‌دهند پنج روز کاری با ساعات کاری بیشتر داشته باشند.
حقوق وزارت کار کارمندان در سال ۹۹ چگونه محاسبه شد؟
برای اینکه با شیوه محاسبه حقوق وزارت کار آشنا شوید؛ مبلغ آن را در سال ۹۹ با هم بررسی می‌کنیم:
بر اساس لایحه بودجه امسال، حقوق کارمندان در سال ۹۹ افزایش ۱۵ درصدی سنواتی و ۵۰ درصد از محل افزایش امتیازها داشته است.
بر مبنای بخشنامه حقوق و دستمزد سال ۹۹، حداقل حقوق کارمندان، دو میلیون و هشتصد هزار تومان اعلام شده است.
همچنین پس از برگزاری جلسات شورای عالی کار، حقوق کارگران نیز ۲۶ درصد افزایش داشت و مبلغ حقوق پایه به یک میلیون و نهصد و یازده هزار تومان رسید. علاوه بر این حقوق پایه، ۳۰۰ هزار تومان حق مسکن و ۴۰۰ هزار تومان حق خواروبار هم به این مبلغ اضافه میشود.
در نتیجه حداقل حقوق وزارت کار برای کارگران، دو میلیون و پانصد و سی و پنج هزار تومان اعلام شد.
نکته: به کسی که برای دولت کار کند، کارمند گفته میشود و به تمام کسانی که در شرکت‌های خصوصی مشغول به کار هستند (فارغ از سمت و رده شغلی)، کارگر گفته میشود.
همچنین برای افراد دارای یک فرزند، این مبلغ اندکی بیشتر و معادل دو میلیون و هفتصد هزار تومان و برای کسانی که دو فرزند دارند؛ دو میلیون و نهصد هزار تومان خواهد بود. همچنین برای کسانی که بیشتر از یک سال سابقه کار در محل فعلی دارند؛ پایه سنوات هم به مبلغ حقوق وزارت کار اضافه میشود.
مزایای درنظر گرفته شده برای کارگران
در قوانین جامعی که به‌منظور حمایت از حقوق کارگر تصویب شده؛ مزایایی مانند حق اولاد، عیدی و سنوات هم برای کارگر در نظر گرفته شده که توسط کارفرما باید پرداخت شود. در ادامه نحوه محاسبه و شرایط دریافت هر کدام از این مزایا را با هم بررسی می‌کنیم:
حق اولاد چقدر است و چه شرایطی دارد؟
طبیعی است که هزینه‌های روزمره فرد مجرد با شخصی که چند فرزند دارد متفاوت باشد و متاهلینی که بچه دارند هزینه‌های ماهانه بیشتری داشته باشند. این مسئله از چشم قانون‌گذار نیز دور نمانده و مبلغی که تحت عنوان «حق اولاد» پرداخت میشود؛ برای جبران همین هزینه‌ها و کمک معیشتی در نظر گرفته شده است. البته استفاده از این حق، دو شرط اساسی دارد:
- کارگر باید حداقل ۷۲۰ روز سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد.
- فرزندان تحت تکفل کارگر، زیر ۱۸ سال داشته باشند یا تنها به تحصیل مشغول باشند و یا مطابق با نظر کمیسیون پزشکی از کارافتاده باشند.
تا پیش از این، حق اولاد تنها به دو فرزند تعلق می‌گرفت. اما در حال حاضر در صورت امکان باید به‌ازای تمامی فرزندان این مبلغ پرداخت شود. بر اساس قانون، به ازای هر فرزند مبلغی معادل مزد سه روز باید به حقوق کارگر افزوده شود.
بنابراین افرادی که یک فرزند دارند در سال ۹۹، ماهیانه مبلغ ۱۹۱ هزار تومان و افراد دارای دو فرزند مبلغ ۳۸۲ هزار تومان را اضافه بر حقوق پایه وزارت کار دریافت می‌کنند.
نحوه محاسبه عیدی
یکی دیگر از حقوق کارگران که بر عهده کارفرما قرار دارد و باید حتما پرداخت شود؛ عیدی است. برای کارمندان دولت، این مبلغ توسط دولت اعلام و پرداخت میشود. اما برای محاسبه عیدی کارگران فرمول زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد:
(حقوق پایه روزانه+ مزایا و مستمری روزانه)*۲*کارکرد روزانه/۳۶۵
براساس این فرمول، اگر فردی یک سال سابقه کار داشته باشد؛ دو برابر حقوق متوسط ماهیانه خود عیدی دریافت خواهد کرد و هر چقدر میزان کارکرد کمتر باشد؛ به همان میزان عیدی هم کاهش خواهد یافت. البته محدودیت حداکثری برای بیمه تعیین شده و این مبلغ نمی‌تواند از حداکثر تعیین شده در قانون بیشتر باشد. سقف و حداکثر مبلغ دریافتی شما به‌عنوان عیدی، برابر با سه برابر حقوق پایه وزارت کار است.
فراموش نکنید هر زمان که به همکاری با شرکت خاتمه دهید عیدی هم باید به شما پرداخت شود. حتی اگر کمتر از یک سال در استخدام کارفرما بوده‌اید یا هنوز پایان سال فرا نرسیده؛ باز هم مبلغ عیدی حق شماست و باید آن را دریافت کنید. متاسفانه بسیاری از کارگران از این موضوع بی خبرند و این غفلت راه را برای سوءاستفاده برخی کارفرمایان باز می‌کند.
محاسبه اضافه کاری
براساس قانون کار میزان ساعات کاری کارگران 44 ساعت در هفته، معادل با شش روز با هفت ساعت و بیست دقیقه کار است. البته کارفرما می‌تواند این ساعات کاری را به صورت دو روز تعطیل و پنج روز با هشت ساعت و پنجاه دقیقه کار در نظر بگیرد؛ یا به‌نحوی دیگر ساعات کاری را تنظیم کند که به این میزان برسد.
در مشاغل و کارهای سخت و زیان‌آور ساعت کار هفتگی تا ۳۶ ساعت کاهش می‌یابد. البته لازم به ذکر است که بر اساس قانون کار، استخدام کارگر نوجوان (۱۵ تا ۱۸ ساله) و زنان در این مشاغل سخت ممنوع است.
بر مبنای این قوانین، کارگر می‌تواند حداکثر روزی چهار ساعت اضافه کاری داشته باشد. مبلغ اضافه کاری ۴۰٪ بیشتر از حقوق پایه خواهد بود و برای محاسبه مبلغ اضافه کار کافی است تعداد ساعات اضافه کاری را در حقوق ساعتی پایه و در 1.4 ضرب کنید و از مبلغ اضافه کاری ماهانه خود مطلع شوید.
محاسبه مبلغ سنوات
زمانی که به همکاری خود با کارفرما پایان می‌دهید؛ سنوات یا مزایای پایان کار به شما پرداخت میشود. برخی فکر می‌کنند در صورت ترک کار این مبلغ به کارگر تعلق نمی‌گیرد؛ در حالی که این دستور لغو شده و حتی در صورت ترک کار و استعفا هم باید این مزایا را از کارفرما دریافت کنید.
البته توجه داشته باشید که پایه سنوات با حق سنوات تفاوت دارد. پایه سنوات مبلغی است که به حداقل حقوق تعلق می‌گیرد. چنانچه حداقل یک سال سابقه کار دارید و در یکی از مشاغل طبقه بندی شده قرار می‌گیرید؛ پایه سنوات هرماه به حقوق شما اضافه میشود.
اما حق سنوات یا حق پایان خدمت در هر صورت و در پایان مدت همکاری به شما پرداخت خواهد شد. این مبلغ برای یک سال برابر با یک ماه حقوقی است که دریافت می‌کنید. اگر در پایان هر سال سنوات آن سال به شما پرداخت شده؛ هنگام تسویه حساب تنها برای سال آخری مشغول به کار بوده‌اید این مبلغ را دریافت می‌کنید. اما اگر تا به‌حال حق سنوات خود را دریافت نکرده‌اید؛ به‌ازای تمام مدت همکاری، این مبلغ به شما یکجا پرداخت خواهد شد.
چنانچه در زمانی کمتر از یک سال قصد خاتمه همکاری را دارید؛ مبلغ سنوات شما به همان میزان محاسبه خواهد شد. به‌طور مثال فردی که تنها سه ماه سابقه کار دارد؛ یک چهارم حقوق ماه آخر خود را به‌عنوان سنوات دریافت خواهد کرد.
چطور برای افزایش حقوق و دستمزد تصمیم‌گیری میشود؟
میزان افزایش حقوق کارمندان در سال ۱۴۰۰ حدود 25% پیش بینی شده؛ یعنی در صورت تصویب مجلس، حداقل حقوق وزارت کار برای کارمندان دولتی برابر با سه میلیون و پانصد هزار تومان خواهد بود.
در سند جامع حمایت از کارگر یا همان قانون کار، آمده که تمامی کارمندان و کارگران تحت پوشش این قانون قرار می‌گیرند. بر همین اساس وزارت کار، رفاه و تعاون اجتماعی، تعیین حقوق کارگران و کارمندان را بر عهده دارد. اگر می‌خواهید بیشتر درباره حقوق وزارت کار و قوانین حمایتی از کارگر بدانید؛ حتما مطلب مربوط به آن را مطالعه کنید.
دولت هر ساله در لایحه بودجه، درصد پیشنهادی برای افزایش حقوق کارمندان را به مجلس ارائه می‌دهد و در صورتی که این رقم در مجلس تصویب شود؛ از سال بعد این میزان افزایش دستمزد برای کارمندان دولت اعمال خواهد شد. اما برای کارگران و کارمندان بخش خصوصی داستان به همین‌جا ختم نمی‌شود و کمی پیچیده تر است.
حداقل حقوق و دستمزد برای کارگران، در شورای عالی کار تعیین میشود که از نمایندگان سه گروه کارگران، کارفرمایان و دولت تشکیل شده است. پرداخت نرخ تعیین‌شده توسط این شورا، به کارگران الزامی است.
نحوه محاسبه افزایش حقوق کارگران
بر اساس قانون کار، درصد افزایش حقوق به دو عامل اصلی بستگی دارد:
- میزان تورم سالیانه
- هزینه سبد معیشت خانوار
مبلغی که توسط شورای عالی کار تعیین شده و کارفرما موظف به پرداخت آن است؛ تحت عنوان حداقل حقوق پایه وزارت کار شناخته میشود. در سال ۹۹ و با افزایش ۲۶٪ نسبت به سال گذشته، حداقل حقوق برای کارگران و کارمندان بخش خصوصی، به یک میلیون و نهصد و یازده هزار تومان رسید. البته با در نظر گرفتن سایر مزایا مثل حق مسکن و حق خواروبار یا بن کارگری، حداقل مزدی که این افراد در سال ۹۹ دریافت می‌کنند دو میلیون و پانصد هزار تومان است.
دولت در بودجه سال ۱۴۰۰ افزایش ۲۵ درصدی برای حقوق کارمندان را در نظر گرفته است. اگر این نرخ در شورای عالی کار به تصویب برسد؛ حقوق پایه برای کارگران به دو میلیون و سیصد وهشتاد و هشت هزار تومان خواهد رسید. البته این عدد هنوز تصویب نشده و بحث و گمانه‌زنی‌ها در رابطه با افزایش حقوق پایه، افزایش حق مسکن و بن کارگری همچنان ادامه دارد.
جمع بندی
چارچوب و اصول قانون کار از سال ۱۳۶۹ و هنگام تصویب این قانون، تغییری نکرده‌اند. اما هر ساله میزان افزایش حقوق توسط دولت اعلام شده و مبلغ آن برای اقشار مختلف محاسبه میشود. قانون کار در اصل برای حمایت از حقوق کارگران تدوین شده؛ اما تعدادی از سازمان‌ها از اجرای دقیق آن سرباز می‌زنند.
از سوی دیگر عدم آگاهی کارگران و کارمندان از حقوق خود و ترس از بیکاری، باعث شده شکایت و اعتراضی به وضعیت موجود نداشته باشند. در این مقاله از jobvision.ir، ضمن بررسی اصول قانون کار، نحوه محاسبه حقوق وزارت کار کارمندان در سال ۹۹ و گمانه‌زنی برای افزایش حقوق در سال آتی را با هم بررسی کردیم.
