هر آنچه که لازم است در مورد بیمه بیکاری و قوانین استفاده از آن بدانید!

آیا می‌دانستید که هر ماه، ۳% از حقوق شما برای بیمه بیکاری به حساب سازمان تامین اجتماعی واریز می‌شود؟ البته این مبلغ بیشتر نوعی سرمایه گذاری برای خودتان است و بعدا در شرایط مختلف مثل بیمه بیکاری یا بازنشستگی به شما برگردانده می‌شود.

در بسیاری از مواقع کارمندان به دلایل مختلف تصمیم به قطع همکاری یا استعفاء با سازمان می‌گیرند؛ اما در برخی موارد، سازمانی که در آن استخدام شده‌اید بدون میل و رغبت شما و به‌صورت یک طرفه اقدام به قطع همکاری می‌نماید. در این شرایط، معمولا وضعیت بغرنج و سختی برای افراد به وجود خواهد آمد: قطع منبع درآمد و تلاش برای پیدا کردن شغل جدید باعث به وجود آمدن فشارهای اقتصادی و روانی زیادی می‌شود. خوشبختانه قانون‌گذار برای این موارد و برای حمایت از بیمه شدگان، راهکاری به اسم بیمه بیکاری را در نظر گرفته است.

هدف از کمک هزینه بیمه بیکاری این است که فشار اقتصادی و روانی کمتری به فرد بیکار شده وارد شود. جاب ویژن در این مقاله در مورد شرایط و مبلغ این کمک هزینه، مراحل ثبت درخواست، مدت زمان انتظار برای دریافت آن،‌ دریافت این مقرری در ایام کرونا، مدارک لازم برای ثبت درخواست و ... توضیحات مبسوطی را ارائه خواهد کرد. پس در ادامه با ما همراه باشید.

مفهوم بیمه بیکاری چیست؟

بر طبق قوانین وزارت کار، هنگامی که در سازمان یا شرکتی استخدام می‌شوید‌ ماهیانه درصد اندکی از حقوقتان به عنوان حق بیمه به سازمان تامین اجتماعی پرداخت می‌شود. البته کارفرما نیز موظف است ماهیانه مبلغی را به‌ازای هر کارمند برای این سازمان واریز کند.

با پرداخت این مبالغ جزئی، علاوه بر اینکه می‌توانید هنگام دریافت خدمات درمانی از مزایای دفترچه بیمه استفاده کنید؛ در هنگام بیکاری و بازنشستگی هم مقرری ماهانه دریافت خواهید کرد. پس هنگام امضای فرم همکاری با سازمان‌ها، حتما از امکان بیمه شدن مطمئن شوید.

از نظر قانون کار به چه کسی «بیکار» گفته می‌‌شود؟ ؟

در قانون کار، به بیمه‌شده‌ای که بدون میل و اراده خود شغلش را از دست داده باشد «بیکار» می‌گویند. پس اگر سابقه بیمه تامین اجتماعی دارید و از طرف کارفرما به شما اعلام شده که دیگر نیازی به حضور شما در سازمان نیست؛ واجد شرایط مقرری بیمه بیکاری هستید. البته باید درخواست بیمه بیکاری خود را سریعا ثبت نموده و پیگیر طی مراحل قانونی باشید. اگر تقاضای شما پذیرفته شود؛ تا مدت زمان مشخصی، هر ماه مبلغی به حسابتان واریز خواهد شد.

کمک هزینه بیمه بیکاری به چه افرادی تعلق می‌گیرد؟

برای دریافت بیمه بیکاری لازم است واجد شرایط خاصی باشید. همچنین هر پرونده بیمه بیکاری توسط کارشناسان مربوطه مورد بررسی قرار می‌گیرد و هر ماه هم بازرس‌های سازمان به آدرس ثبت شده شما سرکشی خواهند کرد تا از حضور شما در خانه و عدم اشتغال، اطمینان حاصل کنند.

شرایط دریافت مقرری ماهانه در زمان بیکاری عبارتند از:

• تابعیت ایرانی داشته باشید. قانون بیمه بیکاری شامل مهاجران و افرادی که تابعیت غیر ایرانی دارند نمی‌شود.
• بیکاری بدون میل و اراده فرد باشد. این کمک هزینه تنها به افرادی پرداخت می‌شود که ناخواسته کارشان را از دست داده باشند. پس اگر استعفا داده‌اید یا قرارداد شما به پایان رسیده و کارفرما نامه عدم نیاز به شما نداده؛ واجد شرایط دریافت این مبلغ نیستید. همچنین اگر به دلیل اشتباه خودتان بیکار شده باشید این وجه را دریافت نخواهید کرد.
• حداقل یک سال سابقه بیمه تامین اجتماعی داشته باشید. البته بر اساس قانون کار، داشتن 6 ماه سابقه بیمه کفایت می‌‌‌کند. اما تجربه افرادی که برای دریافت بیمه اقدام کرده‌اند نشان می‌دهد که کارشناسان وزارت کار، داشتن یک سال سابقه را برای دریافت بیمه بیکاری ضروری می‌دانند.

البته این قانون یک تبصره هم دارد و اگر وقوع حوادث غیرمترقبه باعث بیکاری شما بشود؛ نیازی به 6 ماه سابقه بیمه ندارید و با گذشت هر میزان از زمان شروع به کار و سابقه بیمه، می‌توانید درخواست خود را ثبت کنید.

چه شرایطی باعث قطع بیمه بیکاری می‌شوند؟

حقوق بیکاری به منزله کمک هزینه‌ای موقت به بیمه‌شده است تا بتواند زودتر کار بعدی خود را پیدا کند. به همین دلیل، این مبلغ مدت زمان مشخص  و معینی دارد و در شرایط مختلف می‌تواند قطع شود. برخی از شرایطی که باعث قطع بیمه بیکاری می‌شوند عبارتند از:

• استخدام در شغل جدید و رد شدن مبلغ بیمه برای شما. البته اگر موضوع اشتغال خود را اعلام نکنید و ضمن اشتغال، بیمه بیکاری دریافت کنید به محض مشخص شدن این قضیه، تمامی مبالغ از شما مسترد خواهد شد.
• در صورتی که بازرس بیمه به محل سکونت شما مراجعه کند و حضور نداشته باشید ممکن است فرض بر اشتغال شما گذاشته و بیمه‌تان را قطع کنند.
• در صورتی که مشخص شود پیشنهاد کاری مناسبی به شما ارائه شده و صرفا به خاطر دریافت بیمه بیکاری، آن را رد کرده‌‌‌اید
• بازنشستگی یا از کارافتادگی
• اگر  در حال استفاده از مزایای بیمه بیکاری باشید و جواز کسب بگیرید.
• فوت فرد بیمه شده
• اگر در حال دریافت بیمه بیکاری باشید و موعد سربازی فرا برسد نیز بیمه بیکاری قطع می‌شود. البته تبصره‌ای در این مورد وجود دارد که اگر بعد از پایان خدمت نتوانستید کار پیدا کنید مجددا مشمول مبلغ بیمه بیکاری خواهید شد.
• به پایان رسیدن زمان دریافت مستمری بیمه بیکاری

بیمه بیکاری به چه افرادی تعلق نمی‌گیرد؟

بر اساس قوانین وزارت کار، برخی افراد حتی در صورت بیکار شدن هم نمی‌توانند از این مزایا استفاده کنند. افرادی که یکی از شرایط زیر را داشته باشند از دریافت بیمه بیکاری محروم هستند:

• صاحبان کسب و کار و افرادی که شغل آزاد دارند
• افرادی که تابعیت غیرایرانی دارند
• کسانی که با میل و اراده خود شغلشان را ترک کرده‌اند. به این ترتیب اگر استعفا داده‌اید یا حتی مدت قرارداد شما به پایان رسیده، نمی‌توانید از این قانون استفاده کنید. البته اگر بتوانید پس از اتمام قرارداد از کارفرما نامه عدم نیاز بگیرید؛ امکان پرداخت کمک هزینه بیکاری به شما وجود خواهد داشت.
• افراد بازنشسته و ازکارافتاده که در بخش‌های بعدی در مورد آنها صحبت خواهیم کرد.
• در صورتی که کارفرما ادعا کند کم‌کاری یا اشتباه شما، باعث اخراجتان شده‌اند این مبلغ را دریافت نخواهید کرد. البته صحت این ادعا باید توسط کارشناسان وزارت کار و سازمان تامین اجتماعی بررسی شود و مورد تایید قرار بگیرد.

آیا دریافت بیمه بیکاری پیامدهای منفی برای بیمه‌شده دارد؟

شاید شنیده باشید که دریافت بیمه بیکاری می‌تواند در آینده مشکلاتی را برای فرد بیمه شده ایجاد کند. این عواقب ممکن است موقع بازنشستگی و هنگام محاسبه مبلغ حقوق بازنشستگی، تاثیر خودش را نشان دهد. همینطور، برخی معتقدند که دریافت بیمه بیکاری باعث مشکل در پیدا کردن شغل بعدی می‌شود و مدت زمان بیکاری را افزایش می‌دهد.

کمک هزینه بیکاری چه تاثیری بر مستمری بازنشستگی خواهد داشت؟

در واقع، بخشی از مبلغی که ماهیانه به عنوان حق بیمه برای شما رد می‌شود مربوط به مقرری بازنشستگی شما است. برای تعیین مستمری ماهانه بازنشستگی، کافی است متوسط حقوقتان در دو سال آخری که مشغول به کار بوده‌اید را در تعداد ماه‌هایی که سابقه پرداخت حق بیمه داشته‌اید ضرب کنید؛ سپس عدد به دست آمده را بر 30 تقسیم کنید.

چنانچه دو سال به موعد بازنشستگی شما مانده باشد و بیکار شوید؛ بهتر است در دریافت مستمری بیکاری تجدید نظر کنید. زیرا حقوق بازنشستگی شما براساس میانگین حقوق دو سال آخر اشتغالتان محاسبه می‌شود. بنابراین اگر در دو سال آخر، بیمه بیکاری دریافت کرده باشید این مبلغ به عنوان مبنای پرداخت حقوق بازنشستگی شما در نظر گرفته می‌شود و در نهایت، باعث کمتر شدن حقوق دریافتی شما در دوران بازنشستگی می‌شود.

چطور برای دریافت بیمه بیکاری اقدام کنم؟

از روزی که کارتان را ناخواسته از دست می‌دهید حداکثر 30 روز فرصت دارید تا برای دریافت بیمه بیکاری اقدام کنید. اگر در این بازه زمانی نتوانید تقاضای خود را ثبت کنید تا سه ماه فرصت دارید تا با ارائه مدارک مستند اثبات کنید که عذر موجهی برای عدم اقدام داشته اید. در غیر این صورت، بیمه بیکاری به شما تعلق نمی‌گیرد.

بیمه بیکاری تا چه زمانی به بیمه شده پرداخت می‌شود؟

مدت زمان دریافت مستمری به عوامل مختلفی مثل مجرد و متاهل بودن، سابقه بیمه و ... بستگی دارد. طبق قانون، شما با داشتن حداقل یک سال سابقه کار و بعد از گذشت 6 ماه می‌توانید بیمه بیکاری را دریافت کنید. در جدول زیر مدت زمان دریافت بیمه بیکاری را براساس سابقه بیمه و وضعیت تاهل بیمه شده آورده‌ایم. همان طور که مشاهده می‌‌‌کنید حداقل زمان دریافت بیمه 6 ماه و حداکثر زمان آن 50 ماه خواهد بود.

سابقه بیمه	وضعیت تاهل	مدت زمان دریافت بیمه بیکاری
6-24 ماه	مجرد	6 ماه
6-24 ماه	متاهل	12 ماه
25-120 ماه	مجرد	12 ماه
25-120 ماه	متاهل	18 ماه
121-180	مجرد	18 ماه
121-180	متاهل	26 ماه
181-240 ماه	مجرد	26 ماه
8-240 ماه	متاهل	36 ماه
241 ماه و بیشتر	مجرد	36 ماه
41 ماه و بیشتر	متاهل	50 ماه

 

چرا مبلغ بیمه بیکاری افراد مجرد با متاهلین تفاوت دارد؟

همان طور که در جدول بالا می‌بینید افراد متاهل با سابقه بیمه یکسان، مدت زمان بیشتری بیمه بیکاری دریافت می‌کنند. این موضوع به خاطر سرپرست بودن افراد متاهل و هزینه‌های بیشتری است که در ماه دارند. بر طبق قانون، به ازای هر یک نفر که تحت تکفل و سرپرستی شما قرار داشته باشد 10% به مبلغ بیمه بیکاری افزوده می‌شود.

 این قانون هم البته تبصره‌ها و محدودیتهایی دارد. به طور مثال هر بیمه شده تا 4 نفر را می‌تواند تحت پوشش و تکفل خود داشته باشد و حداکثر 40% به مبلغ دریافتی شما اضافه خواهد شد. در صورتی که بیش از 4 نفر تحت سرپرستی شما باشند باز هم حداکثر همان 40% به بیمه بیکاری شما افزوده خواهد شد.

در ضمن، توجه داشته باشید که سرپرست خانوار می‌بایست فقط یک نفر باشد و از نظر قانون، همزمان دو نفر نمی‌توانند سرپرست خانواده باشند.

مبلغ مقرری بیمه بیکاری چطور محاسبه می‌شود؟

یکی از مهم‌ترین سوالات بیمه‌شدگان این است که در صورت بیکاری چه مبلغی به آنها پرداخت می‌شود. بر طبق قوانین کار، میزان حداقلی و حداکثری برای مبلغ بیمه بیکاری درنظر گرفته شده است. این میزان به عواملی مثل مبلغ حق بیمه‌ای که برای شما رد شده و حداقل حقوق وزارت کار بستگی دارد.

بر اساس قانون کار، 55 درصد میانگین حقوقی که در سه ماه اخیر دریافت کرده‌اید به عنوان حق بیمه بیکاری به شما پرداخت خواهد شد. به طور مثال، اگر در سه ماه اخیر میانگین حقوق دریافتی ماهانه شما، چهار میلیون تومان بوده؛ پس از بیکار شدن، ماهیانه مبلغ دو میلیون و دویست هزار تومان به شما پرداخت خواهد شد.

برای محاسبه میانگین حقوق سه ماه اخیر هم کافی است سه حقوق دریافتی آخرتان را با هم جمع زده و تقسیم بر سه کنید. البته حقوقی که با آن، بیمه بیکاری‌‌تان محاسبه می‌شود مبلغ اعلام شده به تامین اجتماعی است، نه حقوق واقعی دریافتی‌تان.

حداقل مبلغ بیمه بیکاری در سال 99 چقدر تعیین شده است؟

همان طور که در بخش قبل توضیح دادیم حداقل حقوق وزارت کار مبنای محاسبه مبلغ مستمری بیمه بیکاری است. به این ترتیب، حداقل مبلغی که به عنوان بیمه بیکاری در سال 99 به بیمه شدگان پرداخت می‌شود دو میلیون و پانصد هزار تومان می‌باشد. البته این مبلغ به سابقه کار، سابقه بیمه و میزان افزایش حقوق هم بستگی دارد و ممکن است تا 5 یا 6 میلیون تومان هم افزایش پیدا کند. 

جمع بندی

قانون کار برای حمایت از بیمه شدگان مفهومی به نام «بیمه بیکاری» را ایجاد کرده است. در صورتی که بیمه شده به صورت غیرارادی و ناخواسته کارش را از دست بدهد و بیکار شود می‌تواند کمک هزینه بیمه بیکاری را دریافت کند. این مستمری شرایط و ضوابط خاصی دارد و برای مدت زمان مشخصی به بیمه شده پرداخت می‌شود. هدف از بیمه بیکاری، کمک هزینه‌ به بیمه شده است تا بتواند با خیال راحتتر به دنبال شغل بعدی و استخدام بگردد.